Historia miasta Skarżysko-Kamienna - Powojnie i lata 50-te

Kategoria: Historia


Historia miasta Skarżysko-Kamienna

Część VII - Powojnie i lata 50-te


1946

- Ludność: 15 452
- W Zakładach Metalowych wzrost zatrudnienia do 2300 pracowników. Uruchomienie odlewni i pieca do wyżarzania żeliwa ciągliwego, wyprodukowano tysiące taczek, setki tysięcy zamków, skobli i innych.
- W roku szkolnym 1946/47 szkoła Rzemieśliniczo-Przemysłowa została przemianowana na "Gimnazjum Przemysłowo - Energetyczne". Zmiana ta nastąpiła w wyniku starań Zakładów Energetycznych woj. kieleckiego /ZEORK/ z siedzibą w Skarżysku, które chciały zapewnić sobie i krajowi fachowców dla potrzeb energetyki. Szkoła została podporządkowana Ministerstwu Energetyki, a od strony dydaktycznej podlegała Kuratorium.
- W dniu 5 czerwca opuszcza miasto komenda radziecka.
- Uchwałą z dnia 28 października Miejska Rada Narodowa postanawia włączyć część gromady Milica w granice miasta Skarżysko-Kamienna.
- Zakończono odbudowę i uruchomiono produkcję w Wytwórni Gazów Technicznych.
- Powstają 3 przedszkola: PKP, Zakładu Sieci Energetycznych i Zakładów Metalowych.
- Powołano Gimnazjum Handlowe (nowego typu) w Skarżysku - Kamiennej.
- Powstało Liceum Administracyjne dla Dorosłych
- Róża Bauminger publikuje książkę „Przy pikrynie i trotylu”. Autorka wspomina o warunkach panujących w obozie pracy „Hasag” w Skarżysku.
- W ogólnopolskim referendum 63% uprawnionych głosowało 3 X TAK.
- Następuje nacjonalizacja ZEORK-u
- Powstanie klubu sportowego „ZEORK”.

1947

- Uroczyste otwarcie, w dniu 31 lipca stadionu sportowego „Zeork”.
- Przystąpiono do poszerzenia szkoły - Gimnazjum Przemysłowo – Energetyczne (ul. Tysiąclecia) przez dobudowanie dwupiętrowego skrzydła.
- Utworzone zostaje przedsiębiorstwo MHD.
- Ważniejsze zakłady na terenie miasta:
- Zakłady Metalowe
- Odlewnia żelaza
- Fabryka tlenu i acetylenu
- Fabryka naczyń blaszanych
- Fabryka wyrobów cementowych
- Dwa młyny
- Fabryka kamieni młyńskich
- Trzy wytwórnie wód mineralnych
- Fabryka pilników
- Trzy zakłady mechaniczno-ślusarskie
- Dwie cynkownie
- Dwie garbarnie
- Węzeł PKP
- Kamieniołom
- Trzy rozlewnie octu
- Rozlewnia piwa

1948

- W Lipsku, gdzie w czasie wojny mieściła się dyrekcja koncernu „Hasag”
– rozpoczął się proces skarżyskich zbrodniarzy, zwany procesem „Kamienna”. Przed sądem stanęło 21 osób oskarżonych o zbrodnie popełnione w latach okupacji hitlerowskiej w zakładach amunicji w Skarżysku oraz istniejących przy nich obozach pracy. Zapadły wyroki: Artur Alvin Rost (dyrektor Werku „C”) – kara śmierci, Willi Ernst Seidel (k-k eksploatacji Werku „A”) – kara śmierci, Alfred Wagner (majster na jednym z wydziałów) – kara śmierci, Reinhard Neumerkel (d-ca warty) – kara śmierci. Pozostałe osoby – na kary długoletniego więzienia.
- Rozpoczęto budowę wodociągów i kanalizacji.
- W dniu 1 marca założona zostaje Spółdzielnia Pracy „Konfekcja”.
- Kierownictwo Zakładów Metalowych przekazano mgr inż. Stanisławowi Jarzębińskiemu.
- Gimnazjum Przemysłowo - Energetyczne opuścili pierwsi absolwenci.
- W roku szkolnym 1948/1949 istniały 4 typy szkół ekonomicznych w Skarżysku - Kamiennej: Gimnazjum Handlowe - 4-letnie (do 1949r.); Gimnazjum Handlowe - 3-letnie (do 1950r.); Liceum Administracyjno-Handlowe I stopnia (do 1951r.); Liceum Administracyjno-Handlowe II stopnia (do 1951r.)
- Dyrektorem ZEORK-u zostaje Tadeusz Ejsmond.

1949

- Burmistrzem Skarżyska zostaje Zdzisław Bilski.
- W roku 1949 Szkołę Podstawową im. J. Słowackiego przejęło Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.
- Dokończono porządkowanie terenów i budowę pomników na miejscu masowych straceń na Brzasku i Borze. Prace trwały z inicjatywy Władysława Tusiewicza od 1945 roku. Na pomniku na Brzasku umieszczony jest napis: "Fundator – Wojewódzki Związek Kupiecki, budowniczy – Władysław Bem Tusiewicz, wykonawca – Antoni Rogala"
- Rozpoczęto radiofonizację Skarżyska.
- Położenie kamienia węgielnego pod pierwszy blok mieszkalny na Milicy.
- Dyrektor naczelny Zakładów Metalowych Stanisław Jarzębiński otrzymuje 3,5 miliarda zł na budownictwo.
- W ZEORK-u dyrektora Ejsmonda zastępuje technik Michalski.

1950

- Liczba ludności: 16 820
- Skarżysko ogromnym placem budowy. Trwa rozbudowa osiedla Kolonia Górna, WWA. Powstaje osiedle Milica.
- Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w roku 1950 zorganizowało na bazie Szkoły Podstawowej Liceum Ogólnokształcące. Dyrektorem liceum został Józef Erbel.
- Po ciężkiej chorobie umiera Kazimierz Jan Witwicki. Zwłoki złożono w rodzinnym grobowcu Witwickich, na cmentarzu w dzielnicy Zachodnie.
- W roku szkolnym 1950/51 nastąpiła reorganizacja dotychczasowych gimnazjów zawodowych, a powstawały technika i zasadnicze szkoły zawodowe. Dotychczasowe Gimnazjum Energetyczne zostało przekształcone w "Zasadniczą Szkołę Energetyczną Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego". Dyrektorem został wówczas Witalis Jadowski, a kierownikiem warsztatów - Jan Ratajski.
- Trwa budowa osiedla „Milica” .
- Uruchomiono Technikum Handlowe.
- Powstaje nowy zakład pracy: Spółdzielnia Pracy „Benzyl”. Początkowa nazwa tej firmy brzmiała: „Spółdzielnia Pracy Laboratorium Chemiczne”.
- Powstaje „Inwalidzka Spółdzielnia Pracy”.
- Powstaje „Spółdzielnia Samochodowo-Produkcyjna” (obecny „Skamet”).
- Przekazano dla społeczeństwa odbudowany pod kierunkiem inż. Sławińskiego zalew na Rejowie. Jego powierzchnia wynosiła 14 ha.
- Zakłady Metalowe przejmują Fabrykę Wyrobów Emaliowanych „Praca”.
- We wrześniu Urząd Bezpieczeństwa aresztuje 29 osób, zarzucając im przynależność do nielegalnej organizacji „Młoda Gwardia”, której celem było zbieranie informacji o stanie produkcji PFA.
- Rozpoczyna działalność Zakład Części Hamulcowych „HASTAR” Sp. z o.o.

1951

- Na pierwszym roku Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu filia Skarżysko, rozpoczyna studia 38 studentów. Pierwszym prodziekanem był mgr. inż. Marian Schweider.
- Tereny i pozostałości budynków odlewni „Iznoskof” (dawniej „Huty Skarżysko”) Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przekazuje dla zakładów „Benzyl”. W innych budynkach po tej odlewni mieści się dzisiaj zakład Spółdzielni Samochodowo-Produkcyjnej oraz Zakład Mechaniczny Suchedniowskich Zakładów Przemysłu Terenowego.
- Powstaje stacja Pogotowia Ratunkowego w budynku dawnej Ubezpieczalni Społecznej, przy ulicy Chłodnej. Stacja posiada w tym czasie 3 karetki.
- Powstaje Międzywojewódzka Usługowa Spółdzielnia Inwalidów
- Wybudowane zostało nowoczesne urządzenie do podawania piasku na parowozy (tak zwana „piaskownia”).
- Dyrektorem ZM zostaje mgr inż. Eugeniusz Filipczyk.
- Powstaje „Głos Metalowca” pierwsza gazeta zakładowa poruszająca istotne problemy załogi i zakładu.

1952

- Działa kino „Mir”.
- W klubie sportowym „Stal” (dzisiejszy „Granat”) powstaje sekcja bokserska, oraz sekcja zapaśnicza.
- Powstaje Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej (PKS, ul. Ekonomii 5).
- Powstają Skarżyskie Zakłady Przemysłu Terenowego. Składają się z wielu zakładów i warsztatów jak: drukarnia, wytwórnia pilników i inne.
- Zakończono budowę strzelnicy małokalibrowej (za obecnym III LO).
- Zakłady Metalowe oddają do użytku internat przy ul. Ekonomii.
- Wybudowano budynek dla Wyższej Szkoły Inżynierskiej przy ul. Ekonomii 7 (obecnie siedziba III LO).
- Oddano do użytku nowy budynek warsztatów szkolnych ul. Tysiąclecia.
- W wyborach do Sejmu po raz pierwszy w historii ZM posłem zostaje Henryk Papiński, wyróżniający się racjonalizator.

1953

- Ludność: 22 757
- Znaczny wzrost zatrudnienia w ZM,  5. krotny wzrost produkcji.
- W mieście rozpoczyna działalność Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze PTTK.
- W parowozowni zainstalowano nowoczesną, dużą obrotnicę napędzaną silnikiem elektrycznym. Wymagało to przebudowy całego wachlarzowego układu torowego.
- Leon Wódzki wydaje książkę (w latach 1951-1953) „Jutro będzie lepiej”, opisującą życie w osadzie Kamienna w latach I Wojny Światowej. Osada Kamienna w książce tej ukryta jest pod nazwą „Poręba”.
- Dyrektorem ZEORK-u zostaje Jan Talar

1954


- Liczba ludności: 28 954
- Budowa stadionu sportowego w Rejowie.
- Obecne I LO im. J. Słowackiego opuściło pierwszych 27 maturzystów.
- Od 1 stycznia wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów z 22 grudnia 1953 roku i Skarżysko występuje jako miasto wydzielone (z powiatu Kielce). Odtąd jest powiatem miejskim. Obszar miasta ulega powiększeniu: z 20,45 km2, do 42,5 km2. Całkowicie włączono do miasta Bzinek, Rejów, Bór, Borki.
- W marcu, na Kolonii Górnej oddano do użytku budynek Szkoły Podstawowej Nr. 9 (obecnie internat Zespołu Szkół Kolejowych), oraz budynek III LO (obecnie Zespół Szkół Kolejowych).
- Do użytku oddano budynek Łaźni Miejskiej.
- Z inicjatywy Oresta Polańskiego powołano do życia Ognisko Muzyczne, przekształcone następnie (w roku 1962) w Państwową Szkołę Muzyczną.
- W 10 rocznicę utworzenia PKWN Prezydium Miejskiej Rady Narodowej postanawia zmienić nazwy ulic: Daszyńskiego na Aleja Józefa Stalina, Orlicz-Dreszera na Sportową, Pierackiego na Stanisława Moniuszki, 3. Maja na Świerczewskiego. W związku z włączeniem do miasta nowych terenów, postanowiono też nadać nazwy ulicom: Komuny Paryskiej, Marcelego Nowotki, Juliana Marchlewskiego.
- „Głos Metalowca” zmienia nazwę na „Nasze Słowo”.
- Powstała Wytwórczo-Usługowa Spółdzielnia Pracy „Brzask”. Podjęto produkcję mebli, opasek zaciskowych, odzieży ochronnej.
- Na dziekana WSI w Skarżysku powołany został mgr. T. Woźniak.
- W ZEORK-u obowiązki dyrektora przejmuje Henryk Zając.

1955

- Ludność: 31 900
- Zakończono budowę osiedla Milica. Osiedle składało się z 72 budynków. Było to największe w województwie kieleckim osiedle, zbudowane po wojnie.
- Następuje otwarcie stadionu sportowego na Rejowie.
- Z dniem 1 kwietnia uruchomiona zostaje Miejska Komunikacja Samochodowa. Składała się z 4 autobusów i obsługiwała 3 trasy: Nr. 1 – most na rzece Oleśnica do przejazdu PKP (3 km.), trasa Nr. 2: dworzec PKP do Kolonii Górnej (3, 1 km), trasa Nr. 3: dworzec PKP do Rejowa (6, 2 km).
- Pierwszych 22 inżynierów otrzymuje dyplomy WSI.
- W dzielnicy Zachodnie uruchomiono łaźnię.
- W ZM powstanie próbnej produkcji kosiarek konnych.

1956

- Uchwałą Miejskiej Rady Narodowej, zmieniono nazwę ulicy Stalina – na ulicę Niepodległości.
- Wybudowano ulicę Okrzei wraz z poboczami, oraz ulicę Asnyka.
- Następuje likwidacja tartaku „Ekonomia”, ze względu na brak bazy surowcowej oraz bocznicy kolejowej.
- W grudniu doszło do połączenia kół sportowych Kolejarz- „Ruch” oraz  Zeork -„Sparta”.
- ZEORK zakończył budowę największego węzła energetycznego w Rożkach.

1957


- Liczba ludności: 33 074
- Na plebani kościoła pod wezwaniem Św. Józefa, w dniu 31 maja, o godzinie 9,45 umiera Leopold Staff. Przebywał u swojego przyjaciela, księdza Antoniego Boratyńskiego. Napisał tu szereg utworów, zebranych w tomiku „Wiklina”.
- Z budynku obecnego I LO im. J. Słowackiego przeniesiono Szkołę Podstawową do nowego obiektu przy ul. Spacerowej. Pozostała w budynku 11-latka miała już znacznie lepsze warunki pracy.
- Liceum Ogólnokształcące Nr. 2 zmienia nazwę: z Augustyna Witkowskiego – na Adama Mickiewicza.
- Powstała Zasadnicza Szkoła Handlowa o kierunku: sprzedawca artykułów spożywczych.
- W dniu 22 lipca pomieszczenia po zlikwidowanej stołówce Zakładów Metalowych przekazane zostały filii Radomskich Zakładów Obuwia „Radoskór”. Tak powstają Skarżyskie Zakłady Obuwia „Fosko”. Zakłady te zajmują też teren dawnego boiska zakładowego klubu sportowego „Stal” (obecnie „Granat”).
- Rozpoczęto budowę dworca kolejowego w dzielnicy Zachodnie.
- Powstała Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa - MSM.
- Następuje otwarcie przychodni przyzakładowej na ulicy Ekonomi.
- Na czele Zakładów Metalowych staje inż. Stanisław Jarzębiński.
- Po raz drugi w historii ZM posłem na Sejm zostaje pracownik firmy - mgr inż. Tadeusz Robak.

1958

- Oddanie do użytku szpitala miejskiego im. Marii Curie Skłodowskiej na 200 łóżek. W tym czasie szpital uchodził za jeden z najlepiej wyposażonych w województwie.
- Budowa Zakładowego Domu Kultury im. Leopolda Staffa.
- W Zakładach Metalowych wyprodukowanie tysięcznego roweru TURYSTA, rozwija się produkcja tokarek zegarmistrzowskich, przygotowuje się produkcję silników spalinowych do rowerów.
- Na Szkole Podstawowej Nr. 1 im. Tadeusza Kościuszki odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci działaczy – bohaterów miasta Skarżyska-Kamiennej a także bojownikom ruchu oporu z innych stron Polski, katowanym w tym budynku i straconym na Borze w latach 1940 – 1944.
- Przy ulicy Niepodległości odsłonięto pomnik ku czci 75 Polaków, rozstrzelanych 29 lutego i 6 lipca w 1944 roku. Rekonstrukcja pomnika nastąpiła w 1993 roku.
- Na budynku Szkoły Podstawowej Nr. 2 (następnie mieścił tu się Ośrodek Kształcenia Nauczycieli), przy szosie Krakowskiej odsłonięto tablicę ku czci więzionych i zamordowanych ofiar w latach 1943 – 1945. W budynku tym, w czasie okupacji mieściła się specjalna placówka Gestapo, a w piwnicach urządzono przejściowe więzienie.
- Wybudowano obecną Szkołę Podstawową Nr 5.
- Utworzono Technikum Ekonomiczne dla Dorosłych
- Pierwszego września Technikum Handlowe przekształcono w 5-letnie Technikum Ekonomiczne (wygasło w 1971 roku).
- 13 maja Skarżysko gościło uczestników Przełajowych Mistrzostw Polski.

1959

- Ludność: 35200
- Otwarcie Zakładowego Domu Kultury im. Leopolda Staffa (obecnie MCK).
- W ZM powstanie biura technicznego do spraw krosien, następuje dynamiczny wzrost produkcji maszyn do liczenia, rozpoczęto produkcję opraw oświetleniowych. Opracowano też dokumentację konstrukcyjno-technologiczną rowerów NIMFA, OLIMP, EROS, które później były produkowane przez ZM.
- Inż. Stanisław Snopek nowym dyrektorem ZM.

Mirosław Stefański